اقسام کفر در قرآن کریم وروایات

بر اساس حدیثی که از امام صادق(ع) نقل شده است([1])، کفر در قرآن مجید در پنج معنا به کار رفته است:

الف- انکار حقایق قطعی از روی جهل

به این معنا که شخص کافر، حقایق قطعی و مسلّمی همچون خدا، پیامبر(ص)، قرآن و قیامت را از روی جهل و بی توجهی به براهین محکم و استوار انکار نماید.

آیات ذیل به چنین کفری اشاره دارد:

وَقَالُوا مَا هِيَ إِلَّا حَيَاتُنَا الدُّنْيَا نَمُوتُ وَنَحْيَا وَمَا يُهْلِكُنَا إِلَّا الدَّهْرُ وَمَا لَهُمْ بِذَلِكَ مِنْ عِلْمٍ إِنْ هُمْ إِلَّا يَظُنُّونَ([2])؛ «[گمراهان] گفتند: زندگی جز همین زندگی دنیای ما نیست، [گروهی] می میریم و [گروهی] زندگی می یابیم، سبب هلاکت ما فقط [همین طبیعت و] روزگار است. آنان را در مورد این [گفتارشان] هیچ دانش [و دلیلی] نیست، اینان جز خیال پردازنی [سبک سر] نیستند.»

در حقیقت افرادی که در این آیه شریفه ذکر شده، کسانی هستند که به سبب جهل و نادانی که دارند، معاد و جهان پس از مرگ را انکار می کنند و برای این سخن خود دلیل محکمی ندارند و تنها از روی حدس و گمان این سخن را بیان می کنند.

قرآن کریم در آیه دیگر می فرماید:

وَمِنَ النَّاسِ مَنْ يُجَادِلُ فِي اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَيَتَّبِعُ كُلَّ شَيْطَانٍ مَرِيدٍ ([3])؛ «از مردم کسی است که همواره دربارۀ خداوندِ یکتا بدون هیچ دانشی گفت وگوی نادرست و بی دلیل می کند، و پیرو هر شیطانِ سرکشی است.»

ب- انکار اصول اسلام از روی آگاهی

معنای دیگر کفر این است که شخص کافر از روی علم و آگاهی اصول اساسی اسلام همچون توحید، نبوت و قیامت را منکر شود. چنین کسانی در قرآن کریم مورد لعن پروردگار قرار گرفته اند:

)وَكَانُوا مِنْ قَبْلُ يَسْتَفْتِحُونَ عَلَى الَّذِينَ كَفَرُوا فَلَمَّا جَاءَهُمْ مَا عَرَفُوا كَفَرُوا بِهِ فَلَعْنَةُ اللَّهِ عَلَى الْكَافِرِينَ(([4])؛ «چون برای آنان از سوی خداوند کتابی [هدایتگر که] تصدیق کنندۀ [حقانیت] توراتِ همراه آنان است آمد، و همواره پیش از نزولش به خودشان [در سایۀ ایمان به آن] مژدۀ پیروزی بر کافران می دادند، [با این وصف] چون قرآن که [قبل از نزولش] آن را [با پیش گویی تورات] می شناختند به سویشان آمد آن را انکار کردند، پس لعنت خدا بر منکران باد.»

بی تردید کسانی که از روی آگاهی و به جهت عناد و استکبار اصول اساسی اسلام را انکار نمایند، رستگار نخواهند شد و خالد در عذاب جهنم می شوند.